2017-53 Het aantal uitkeringen is de laatste twee jaren fors gestegen, met name onder oudere werknemers (60+). De voornaamste oorzaak van de verdere stijging van de instroom in de WIA is nog steeds de toenemende instroom vanuit de groep zieke werknemers.
Hoewel de achtergrond van de instroomtoename nog niet helemaal duidelijk is, kunnen we in ieder geval wel zeggen dat een deel van de stijging het gevolg is van het meer en langer doorwerken van oudere werknemers: de instroom bij de leeftijdscategorie 60+ is in 2016 drie keer zo groot als bij de andere leeftijdscategorieën.
Verhoging pensioenleeftijd? Meer WIA-instroom
Langer doorwerken leidt tot meer instroom in de WIA In het afgelopen decennium zijn de regelingen voor vervroegd uittreden afgeschaft en sinds 2013 wordt de pensioenleeftijd stap voor stap verhoogd. De laatste maanden komt bij steeds meer organisaties (bijvoorbeeld het pensioenfonds Metaal & Techniek) de vraag op of we daarin niet te ver zijn gegaan, gesteund door werknemersorganisaties. Het directe effect van het afschaffen van de vervroegde uittredingsregelingen en het verhogen van de pensioenleeftijd is dat het aantal werkenden in de leeftijdsklasse 60 jaar en ouder snel toeneemt. Het aantal mensen dat voor de WIA is verzekerd (= mensen die werken in loondienst en WW’ers), steeg in de periode 2012–2016 met 55%. Het aandeel 60-plus steeg in die periode van 5,3% in 2012 naar 8,2% in 2016.
Healthy-worker effect
De stijging van het instroomrisico met toenemende leeftijd is niet ingewikkeld. Naarmate mensen ouder worden neemt de kans op gebreken en dus arbeidsongeschiktheid toe. Het instroomrisico loopt op tot circa 60 jaar. In het verleden daalde het instroomrisico daarna weer. De reden daarvoor is dat mensen met (een groter risico op) gezondheidsproblemen vervroegd met pensioen konden via de VUT of een andere regeling. De mensen die door bleven werken, waren de mensen zonder gezondheidsproblemen met een relatief laag risico op arbeidsongeschiktheid (healthy-worker effect). Na het afschaffen van de VUT in 2008 werken alle mensen langer door, en dus ook de mensen met een gezondheidsrisico. Hierdoor verdwijnt het healthy-worker effect en stijgt het gemiddelde instroomrisico voor de ouderen geleidelijk. Wat we nu zien is vooral het effect van het afschaffen van de vervroegde uittredingsregelingen.
WIA-instroom wordt (weer) onhoudbaar
De recente en verdergaande verhogingen van de pensioenleeftijd hebben nog geen direct effect op de arbeidsongeschiktheidskans. Immers, om met 65 jaar de WIA in te kunnen stromen moet iemand ziek geworden zijn met 63 jaar. Wat uiteindelijk de gevolgen zijn van het verhogen van de pensioenleeftijd voor de WIA, moet nog blijken. Een eerste schatting is wel mogelijk: UWV heeft berekend dat de instroom in de WIA in 2025 circa 10% hoger is dan in 2016. Doordat 60-plussers langer doorwerken hebben zij een toenemend risico op arbeidsongeschiktheid.
